URURKA MIDOWGA AFRIKA
( AU ) - HORUMAR MA UKEENI DOONAA AFRIKA??
Midowga Afrika (AU,
African Union) ee lagu aasaasay magaalada Durban ee dalka Koonfur Afrika
9-kii luulyo ayaa wuxuu rajo ku dhalinayaa dadka faqriga ah ee ku nool
qaarada Afrika ee dagaalada iyo dhibaatooyinka ku habsadeen. 39 sano ka dib
aasaaskii ururkii OAU ayey madaxda hogaamiya wadamada Afrika ogaadeen in
ururkaas uusan wax xal dhaqaale ama mid siyaasadeed u keenin dhibaatooyinka
hortaagan in qaaradaas ay gaarto horumar. Suaashu waxay tahay intee in
laŽeg ayuu AU ka duwanaan doonaa kii ka horeeyey OAU.
QORAALADII HAYAAN
|
ASTAAMAHA
SIYAASIGA SOOMAALIGA AH EE MAANTA JIRAA WAA KUWAN
GUJI...
MAADAAMA DAD SHISHEEYE AYNA XALIN KARIN
QILAAFKEENA, WAA IN NABADUNA MASKAXDEENA KASOO DHALATAA. GUJI...
|
Halgankii xornimo doonka
wadamada Afrika ee lagula dagaalamayey gumaysigii ayaa ka danbeeyey
dhalashadii urukii OAU. Asaaskiisii sanadkii 1963 waxaa xor ahaa oo kaliya
32 wadan. Intaas intii ka danbeysay wuxuu ururku shaqadiisa ahayd la
dagaalanka cunsuriyada, saamayntii dagaalkii qaboobaa, faragalinta shisheeye
ay kuhayeen arimaha gudaha ee wadamada Afrika iyo ladagaalamkii siyaasadii
cunsurinimada ee ka jirtay dalka Koonfur Afrika. Ururkii OAU 39-kii sano uu
jiray waxaa ku dhacay isbedel dimoqraadi ah. Bilowgii 1980-kii waxaa
doorashooyin xor ah oo dimoqraadi ah laga sameeyey oo kaliya 4 wadan oo
Afrikan ah.Intii u dhaxetsay sanadadii 1990 ilaa 1994 waxaa doorashooyin xor
ah laga sameeyey 38 wadan oo Afrikan. OAU wuxuu bilaabay inuu
musuqmaasuqnida u arko mid hortaagan horumarka dhaqaale iyo xasilooni ka
dhalata bulshooyinka Afrika. Laakiin waxaa OAU lagu canbaareyn jiray inuu
kaalintii looga baahnaa uusan kagalin wax kaqabashada danbiyada xuquuqda
bani Žaadamka. OAU waxba kama qaban danbiyada ay kaligitaliyayaasha
lagaleen xuquuqda bani Žaadinimada iyo dhacii ay ugeesteen dhaqaalihii
wadamadooda.
OAU waxaa lagu canbaarayn
jiray inuu ahaa urur kaligiitaliyayaal (diktatorship) ah sidaa daraadeed
ayaa ururkan cusub waxaa la dhisay iyadoo lagu dayanayo ururka Midowga Yurub
EU. Ujeedada ururkan cusub ayaa waxay tahay inuu noqdo urur bulsho lehna
hayŽado maamul sida hal baarlamaan ka dhaxeeya wadammada Afrika oo dhan,
maxkamad, bangi Afrikan ah iyo hal lacag oo ugooni ah Afrika mustaqbalka
dhow. AU wuxuu doonayaa in mar danbe ayna kaligitaliyeyaasha ku soo gaban
madaxbanaanimada qaranimo marka ay galayaan danbiyada dhaca ah iyo dilka,
sidaa daraadeedna uu AU lahaado awood kuu kugalo wadamada dhibaatooyinka
dilka ay ka dhacayaan, sida Soomaliya Ruwanda iyo Siiraaliyoon. Guuldaradii
ugu weyneyd ee OAU ayaa waxay aheyd inuu ku guuldareystay kor u qaadidii
heer nololeedka bulshooyinka Afrika. Badi shacabka ku nool Afrika waxay
xornimadii 60-maadkii iyo intii ka danbeysay ay ka qaadeen faqri dhaqaale.
Si Afrika looga sameeyo
firfircooni siyaasadeed iyo mid dhaqaale ayaa waxa la sameeyey qorshe ku
saabsan sidii soo kabasho dhaqaale looga sameyn lahaa Afrika kaasoo loogu
magacdaray New Partnership For AfricaŽs Development (NEPAD). Qorshahan
cusub ayaa ah mid ka tusaale qaadanaya Qorshii Marshall ee Yurub waqtigii uu
dhamaaday dagaalkii labaad ee aduunka. Ujeedada ayaa ah in wadamada Afrika
ay helaan maalgalin dhaqaale isla markaana ay balanqaadaan inay sameyn
doonaan maamulo dimoqraadino ku dhisan. Arintaan ayaa ay sideeda wadan ee
horumaray loona yaqaan G-8 ugu balanqaadeen kulankoodii dhowr bilood ka hor
ka dhacay wadanka Kanada.
Inkastoo ururkan cusub ee
AU uu leeyahay awood ka balaaran ururkii ka horeeyey ee OAU, kuna hagi karo
Afrika horumar dhaqaale una soo jiidi karo maalgelin dhaqaale, ayaa hadana
waxay suŽaashu tahay, 53 wadan is dhan ma uwada socon karaan??. Arinta ugu
adag ee ururkan cusub ka hor imaan doonta ayaa waxay noqoneysaa sidii uu
faragelin milatari uga sameyn lahaa xubnaha ururka ee dagaalada sokeeye ka
jiraan ama qalalaase iyo xasilooni daro ka jiraan. Waxaa kaloo iyada
isweydiin mudan, 53 madaxweyne oo aan marar badan ka heysan caawimaad
shacabkooda amaba aanan aqoon weyn ulaheyn xaaladaha haysata, malaga yaabaa
inay fuliyaan ama raacaan goŽaamada iyo xeerarka uu dajistey ururkan cusub??.
Waxaa laga yaabaa in gudiga nabada- iyo amaanka ee AU ee lagu ansaxiyey
magaalada Durban ayna ansixiyeen madaxweynayaasha wadamada Afrika uu wax ka
qabto dhibaatooyinka noocan oo kala ah. Guuldaro ku timaada ururka ayaa
waxay dhalin doontaa in ururka loo arko mid aan awood dhab ah laheyn waxna
aana ka qaban karin maamulada kaligitaliyeyaasha ah ee dhibaatada kuhaya
shacabka Afrika kunool.
Ururka AU waxaa uu
guuleysan karaa oo kaliya hadii uu kaga daydo kan Yurub EU fikrad ahaan iyo
ficil ahaanba. Wadammada xubnaha ka ah ururka waa inay balanqaadaan maamulo
xor ah ayna bulshooyinka ku nool Afrika ay ka qeybqaataan. Waa iney
balanqaadaan doorashooyin xor ah, xisbiyo badan oo xor ah, dhaqaalayaal aan
musuqmaasuq ku socon iyo raacida sharciyada iyo xeerarka u degsan wadamada
iyo ururkaba. Wax kastoo ay hogaamiyeyaasha ay goŽaamiyaanba waxaa ka weyn
tan shaqsiga muwaadinka ee afrikaanka uu goŽaansado. In OAU lagu bedelo AU
wuxuu micno sameyn doonaa oo kaliya hadii isbedel weyn oo dhaqaale iyo mid
siyaasadeed oo wax ka bedela nolosha muwaadiniinta afrikaanka laga dhaliyo
qaarada.
Hayaan Cabdisalaan
Ismaaciil, Sweden
hayan74@hotmail.com
DOODFURAN: AU
iyo Aragtida Dadweynaha
QORAALKII
HORE EE HAYAAN......
WARARKii
July» GUJI
»
June | MAY
APRIL |
MARCH | FEBRAAYO |
Janaury 2002
| Wararkii
1999-2001
.
|