C/Waaxid C/hi Khaliif

London, UK

  cabdulwaxid@hotmail.com 

Ilaah baa mahadleh. Nabadgelyo iyo naxariis Nabi Muxamed korkiisa ha ahaato.

LAA ILAAHA ILLALLAAHU yaa ka naxariis badan hooyo, WALAA ILAAHA ILLALLAAHU yaa uga dhimrin badan dhallaan, hooyo? Ma fogayn markaan BBC-da laanta Afsoomaaliga ka maqlaynay ayeeyo Soomaaliyeed oo Ingiriiska joogtay oo badbaadisay wiil iyo gabar yaryar ooy ayeeyo u ahayd markay dabaqa afraad ee guri kasoo tuurtay kaddib markii gurigii dab qabsaday. Xaaladda noocaas oo kale ah waa marka qofku uusan xasuusan waxaan naftiisa ahayn oo isku dayo siduu u maaraynlahaa naftaas uu Ilaahay isaga gashay. Dabku waa cadow aakhiro iyo adduunba marka waxaan shaki lahayn geesimada iyo xilkastinamada ayeeydaas Soomaaliyeed muujisay. Kollay anigu waxaan u malaynlahaa inaan daaqada ka boodi lahaa oo aanan cid kale xasuusteen.

Yaa uga wanaagsan qof ammaano (ubad) looga tagto? Ilaahay janno Fardowsa hakaaga abaalmariyo ammaanadii (ubadkii) aad u badbaadisay waalidkii iyo dadka Soomaaliyeed oo dhan. Waxay ahayd ayeeyo taqaan xilka ay qaadday wayna ka soo baxday. Ayeeyadaas way ka boodi kartay daaqadda wixii rabaa ha gaareene laakiin waxay doorbidday inay badbaadiso ubadkaas looga tagay haddii Ilaah raali ka yahay. Markuu qofku isku dayo inuu sameeyo wuxuu awoodo ayuu yimaadaa nasriga Ilaahay. Yaa soo diray ninkii qabtay wiilkii yaraa? Ma fursad iska timid baa? Maya WALLAAHI, Ilaah baa ku talogalay. Ilaahay ma dayicin dadaalkii ayeeyadaas. Gabadhii waxaa gaaray dhaawac oo waxaa la sheegay inay ka soo raynayso. Ayeeyadu waxay garatay haddaysan saas yeelin inay kulligood dhimanayaan marka inay tuurto ayaa ka rajo fiicnayd inay u dayso inay ku haftoodaan qiiqa. Ilaah baa mahad leh oo ku garabgalay. Ayeeyo/hooyo “aakhiro halkii roon”. Ayeeydaas/hooyadaas way ka soo baxday mas’uuliyaddii markaas la saaray oo ahayd ilmahaas looga tagay.

Hogaamiye markaan leeyahay waxaan ka wadaa mid dhaqan iyo mid siyaasadeedba. Hogaamiyayaasha Soomaaliyeed ma kasoo baxeen mas’uuliyaddoodii? Waa su’aal jawaab ma doonto ah. Hogaamiyayaasha Soomaaliyeed waxaa waajib ku ah inay sida ayeeydaas/hooyadaas Soomaaliyeed raacaan. Iyagu waxay mas’uul ka yihiin kumaankun qof ooy xukumaan. Hadday ayeeydaas nafteeda la baxsato ooy daaqadda ka boodo adduun iyo aakhiraba waxba looma raacdeen lamana canaanteen maxaa yeelay waa dabiici marka xaaladu halkaas gaarto in “qof walboow naftaa tahay” laakiin hogaamiyayaasha waxay halleeyaan waa loo haystaa aakhiro iyo adduunba maxaa yeelay waa nalooka digay inaan halkaas isa soo taagno haddaynaan ka bixi karin.

Hogaamiye kooxeedyo ka mid ah kuwa ugu dhibka badan Soomaaliya waxaa sanka naga soo gashay odayo dhaqameedyo ugu caansan degaankay joogaan. Odayaashaasi maxay u geysteen dadkoodii iyo dalkoodii? Maxay Ilaahay la hortagin markay noo dooreen qof diin, dad iyo dalba rogay?

Waa kuma hogaamiye?

Hogaamiyuhu waa inuu waalid oo kale noqdaa. Zeyd Binu Xaarithah (RC) wuu diiday inuu raaco aabbihii markii Nabigu (SCW) kala dooransiiyey inuu aabbihiis raaco iyo inuu Nabiga doorto (SCW). Waxaad mooddaa in Zeyd (RC) gartay in Nabigu (SCW) yahay hogaamiyihii weynaa. Nabigu (SCW) maahayn mid u naxariista muslimiinta kaliya ee bal milicso wuxuu ka yiri markii reer Daa’if ay sidii la arkay Nabiga (SCW) u galeen. Nabigu Malaa’iktii wuxuu u sheegay inuusan rabin in dadkaas la cadaabo oo uu mustaqbalka filayo inay dhabarkooda Ilaahay ka soo saaro dad muslim ah sidii bayna u dhacday halka dadkii aan hogaanka u dhiibanay ay dhulkeenii iyo annagaba nala rabaan in belaayo iyo cadaab nagu dhaco iyagoo waddamo kale u yeeraya si dhulka nalooola simo. Bal ka warran hadday awoodaan inay saas sameeyaan? Waxay ila tahay waxay nooga tagi lahaaayeen mid aakhiro u jiita “mid jaban iyo mid jiis ah”.

Ilayn xagga cuntada iyo lacagtaa la isku ibtileeyee, ma xasuusataan in Nabi Muxamed (SCW) uu gacantiisa inta caano ugu qaybshay asxaabtiisii isagoo u shushubaya uu ahaa qofkii ugu dambeeyey ee cabba? Ilaahay baan idinku dhaarshee ka warrama hogaamiyayaasha Soomaalida (kuwo dhaqan iyo siyaasadeedba)? Haddaysanba na dhicin ama na iibsan nasiib baan leenahay. Shilimaadka waddanka soo gala yaa qaata? Sidii Dhoodaan u lahaa:

Xagga dhibka iyo khatarta soow Nabi Muxamed (SCW) dagaalkii Badar uma xulin inay gaalada la baratamaan dadkii Isaga ugu xigay sida Xamza, Cali Binu Abii Dhaalib iyo ina adeerkiis kale (RC)? Yuu calanka u dhiibay dagaalkii Mu’tah? Soow Zayd Binu Xaarithah oo wiilkiisii oo kale ahaa iyo Jacfar Binu Abii Daalib uma horrayn? Dagaalkii Xunayn yaa Cadowga kusoo haray? Waxaa ka mid ahaa Nabi Muxamed (SCW), Cabbaas Binu CabdiMudalib iyo Abuu Sufyaankii ina adeerkiisa ahaa (RC). Maanta dagaal-oogayaasha ilmahoodu waxay geesteen waddamada Galbeedka. Sabab? Dadka xukuma waddama Galbeedku dadkooda wey daneeyaan, wixii usoo qaxana cunto iyo guryo waa siiyaan. Waa xuquuq uu Binu Aadamku isku leeyahay laakiin xuquuqdaas maxay noogu diideen kuwa na xukumaa?

Xagga howsha, waxaa laga wariyaa C/hi Binu Mascuud (RC) in dagaalkii Tabuuk ee la ogaa gaajada, fakhriga, biyo la’aanta iyo kulaylka jiray in habayn markii ciidankii degay oo daal dartiis nin walba meel ku dhacay uu C/hi Binu Mascuud soo baraarugay mar dambe markaasuu yimid goshashii Nabiga (SCW) markaasuu taabtay mise waa qaboow. Wuxuu tagay tii Abuu Bakar (RC) mise ma joogo oo iyadiina waa qaboow kadibna tii Cumar (RC) buu tagay markaasuu arkay iyadii oo qaboow ah. C/hi (RC) wuxuu yiri dab baa iiga baxay mucaskarka geeskiisa markaan soo gaarayna waxaan arkay Nabiga (SCW) oo god qabri dhameeyey oo ku dhexjira oo Abuu Bakar iyo Cumar (RC) ku leh iisoo dhiiba saaxiibkiin (maydka). Nabigu wuxuu yiri C/hiyoow waa walaalkeen C/hi Dul-Fajaadayn (RC) oo xalay dhintay. C/hi Binu Mascuud (RC) wuxuu yiri maydkii waa loo soo dhiibay oo Nabigaa (SCW) qabriga dhigay. C/hi Binu Mascuud (RC) wuxuu yiri waxaan arkayey Nabiga (SCW) oo indhihiisa ilmo ka socoto oo leh Ilaahoow maydkan raali baan ka ahay ee raali ka noqo. C/hi Binu Mascuud (RC) wuxuu yiri WALLAAHI waxaan jeclaystay inaan maydkaas ahay. Walaalayaal wuxuu Nabigu saas u yeelay sharaf uu maydkaas sharfayo iyo isagoo u turay asxaabtiisii oo intooda badan ahaa dad dhalinyaro u badan oo xoogan. Waad ogtihiin sida ay asxaabtu (RC) Nabiga uga dambeeyeen. Waad garanaysaan waqtigaas Nabigu (SCW) wuxuu ku jiray sano lixdamaad. Nabigu (SCW) wuxuu toosiyey wasiiradiisii. Marka halkaas waxaa ka cad in hogaamiyaha saxdaa uu waalid oo kale yahay. Sidoo kale Nabi Muxamed (SCW) dhismihii masaajidka Madiina iyo dhufayskii Axsaabba wax buu howshii ka qabtay. Mar baa Magaalada Madiina waxaa la hadal hayey cadow ku soo socda. Saqdii dhexe baa waxaa la maqlay shanqar iyo guux. Dadkii magaalada oo baqsan baa qaar dhaheen nakeenna aan soo dhuganee waxa jira markay dhinicii shanqarta aadeen baa waxaa ka horyimid Nabiga (SCW) oo faras fuushan oo kaligiis soo fiirshay waxa shanqartaas tahay dabadeedna yiri iska noqda dhib ma jirtee. Nabigu (SCW) isagaa dhibku u hor taaban jiray dadka, dheefta adduunyana isagaa ugu dambeeyey.

Ka warrama hogaamiyayaasha Soomaaliyeed? Iska daa howl ay noo qabtaane waxaad khatar igu jirtaa inaadan meeshuu degenyahay hor mari karin oo dariiqaba laguu diido ama baabuurta waardiyeynaysaa ku jiirto. Hogaamiyayaasha waddama reer Galbeedka ayaa dareema in mas’uuliyad saarantahay oo ka baqa in lala xisaabtamo. Habayn dhowayd waxaan fiirsanayey ra’iisulwasaaraha Britian oo gabar yar oo jaamacad caafimaad dhigataa ay dhuunta u gashay mar laga hadlayey deynta la siiyo ardada jaamacadaha dhigata. Tony Blair ma awoodin inuu gabadhaas aammusiyo ama inta askari usoo diro uu dhaho xira halka hogaamiye kooxeedyadu ay dili karaan qofkay rabaan xataa hadduu yahay hogaamiye dhaqan sidoo kaalna ay xabsiga dhigi karaan xataa haduu yahay boqor ay qabiilo so dooratay.

Maxaa hogaamiyayaashii aan muslimka ahaynna u dareemeen xilka ay hayaan halka madaxweynayaasha muslimiintu ayna waxba dareemin?

Hadda waxaan ka codsanayaa hogaamiye kooxeedyada Soomaaliyeed iyo kuwa dhaqankaba inay gartaan xilkooda. “Caano daatay dabadoodaa la qabtaa”. Hadda waxaa la leeyahay hogaamiye kooxeedyada iyo kuwa dhaqankuba ha soo xuleen dadkii baarlamaanka geli lahaa. Marka sidaan rabnay haddaan weynay waa in dhibka la yareeyaa. Waa in hogaamiye dhaqameedyada aysan mar dambe noo horseedin belaayo. Waa sida loo dhaho talo adaa ku nool ee iyadu kuguma noola. Marka hogaamiye dhaqameedyadu hala tashadeen dadka waxgaradka ah ee jecel horumarka dadka iyo dalka.

Midbay hogaamiye kooxeedyada ku ammaananyihiin oo ah waa dad dareemaya inay wax ka maqanyihiin (xukun iyo dhac). Waxaad mooddaa shacabka in qoorta uu qool ugu jiro ooysan kala jeclayn kii jiida. Haddii shacab Soomaaliyeed Nairobi joogo bal natusa inaad heshiiska rabtaan ama aad diiddeen. Shacabku doonistiisa wuu caddeeya sida mudaharaadyada. Waxaan kula talinlahaa dadka Nairobi jooga inay mudaharaad lagu taageerayo heshiiska sameeyaan si loo arko in dadweynuhu nabad rabo laakiin haddii shacabku iska aamuso lama fahmayo waxay rabaan. Aamusku wuxuu muujiyaa rabitaan. Mise qof kastaa wuxuu la masayray dagaal-oogihiisa? Shacabku mid ha ogaado inta la iska daayo sheekada ilayn waxa wax lagu qaybsanayaa ww qabiile marka dhib ma leh haddii 500 oo qof saxiixdo iyo haddii labo saxiixdo sidoo kale C/Qaasim baa loo la saxiixay micno samayn mayso. Maxay tahay kalsooni darrada noocaas ah? C/Qaasim ma ergo qolo kaluu soo xulayaa? Marka ninkii la khiyaamay haddee waa inuu iscasilaa oo ma mudna inuu dad hogaamiyo marka hogaamiyayaashii la khiyaamay waa inay iscasilaan.

Maxay tahay waxa Musyoka iyo Afey u rabaan in dagaal-oogayaasha kii nabadda diida talaabo laga qaado halka aan innaga hoosta ku haysano kuwa nagu qabiilka ah? Marka Ilaah baa wax badbaadshee, hogaamiyayaashu dadkooda ha u tureen oo wax ha u qabteen.

Mahadsanidin.

Asalaamu calaykum

Copyright & Islaamku wuxuu ka qabo.... Akhri

C/Waaxid C/hi Khaliif
London, UK
cabdulwaxid@hotmail.com 

AFEEF: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

 Faafin: SomaliTalk.com |Feb 6, 2004 

 QORAALADII HORE EE CABDULWAAXID

. XAMAR DAAWO DACALLADA... SAWIRRO....

Kulaabo bogga hore ee www.somalitalk.com