C/hi oo lagu biyo keenay baa Ilaahay Cadde Muuse u soo diray markaasuu neeftii kusoo ceshay. Qof kastaa waa ogyahay nabadda iyo qiimaheeda laakiin dadka muslimkaa waxaa udhaxeeya sharuudahay kala dhigtaan, waa sida loo dhaho ninka qowlkiisaa qabta, haweenna meher. Waxaa lakala qortay heshiis uu ka mid ahaa tiro wasiirada Puntland ah, inay mid qaataan taliyaha Daraawiishta ama kan booliiska, inay dekedda ama garoonka diyaaradaha Boosaaso mid ka taliyaan, inay Gobalka Bari guddoomiye u noqdaan sidoo kalana inay gobolka Mudug guddoomiye ka noqdaan (Waa qaybta Waqooyi ee C/hi xukumo). C/hi shuruudahaa intii badnayd waa ku gacansayray isla maalmihii u horreeyeyba. Maxaa khaldamay?

C/hi wuxuu i xasuusiyey ninkii reer Bariga ahaa ee yiri boowe aa been. Waa burka markaad Kenya joogto la yiraahdo mandhaasi ama burka inta lagu daro waxyaalaha faxiya (yeast) oo markii la dubayo ay ka buuxsanto hawo (carbon dioxide). Qofkaan aqoon oo gaajo hayso wuxuu isleeyahay nafta ku celi laakiin markaad ilkaha saarto ayaad runta u tegin. C/hi mandaasigaas buu u arkay ciidanka Cadde Muuse iyo hubkiisa.

Waxaa taa ka daran C/hi Cadde wuxuu ka dhigtay safiir oo wuxuu u watay Kenya si uu sumcad uga helo. Sidoo kale C/hi wuxuu Cadde geeyey Mudug isagoo isku dayey inuu wax kala qabto arrintii Suldaan Hurre. Waxaa la yaab dadkii ku noqotay markii Cadde Muuse uu eheladii marxuumka ku yiri C/hi lacag badan buu idin siine ka qaata markuu Soomaaliya madaxdweyne ka noqdana wuxuu idiin siin wasiir! Waxaan anigu isleeyahay Cadde wuxuu istusay in C/hi Soomaaliya madaxweyne ka noqonayo, Caddana uu Puntland xukumo iyadoo federaal ah. Inkastoo Cadde iyo C/hi aan la isla barbardhigi karin, Cadde ma qaadan talooyinkii waxgaradka oo kaligiis baa go’aankaas gaaray.

Haddii Cadde ilaa maanta Ceelafweyn joogi lahaa, ma filayo in C/hi hadda soo gaari lahaa bal iska daa inuu hawaysto in labo sano oo kale loogu daree. Ma filayo inay imaan lahayd xiisaddan ka jirta Sool. Shacab ahaan dhibta na soo gaartay la aragye muxuu Cadde noo taray? Haddii sidii Kulmis ay ciidanka Cadde Muuse dhihi lahaayeen C/hiyoow waan isdhiibnay ee na cafi, dowladdana naga qayb gali, waa yeeli lahaa laakiin waxaanan fahmin waxa uu Cadde u xirtay shuruudo aan ciddina oofin?

Golihii Cadde Muuse sameeyey ma loogu yeeri karaa Golaha Badbaadada Puntland (GBP)? Shaki ma leh inuu Cadde Muuse C/hi badbaadiyey marka dad badan baa u arka in “Puntland” = C/hi. Marka hadday isle’egtaas sax tahay golihii Cadde Muuse sameeyey magacaas waa wadankaraa. Sidii Khaliif Sh. Maxamuud uga gar helay Cali Cilmi Afyare ayaa Cabdi Yaasiinna uga gar helay Cadde Muuse markuu tusaaleeyey in C/hi intaas oo qof uu aakhiro u diray oo ayna jirin si wax loola qabsado oo aan ka ahayn in shacabka laga qabto.

Hadda wakiillada baarlamaanka ee Puntland yaa doortay? Ma u malaynaysaan 50 qof waxay kordhisay in shacab intaas le’eg yeelayo? Hadda laga bilaabo ma jirto cid dambe oo faraha looga qaadayo masiirka dadka. C/hi nimankaas iyo boqolaalka jiridaa baad leedahay halka waxgaradka iyo shacabku inta kale yihiin. Midda kale waxaan ku leeyahay shacabku kii hore maahan bal tixdaan oo aan isla garanayno oo isla Khaliif leeyahay nala fiiri:

Wuxuu sii yiri:

• Haddii aadan silloonayn Wallee mayd socdaa tahaye

• caad kaama saarnee naftaad been u siraysaaye

• samir yeelo iimmaanku yuu kaa sabiibaxane.

Soomaali waxaa lagu ibtileeyey qabiil iyo wax kala saar-saar. War meeyey ninkii C/hi la soo halgamay? Waa Cabi Yaasiin? Ma aragteen Cabdi Yaasiin oo C/hi la shaqaynaya? Qofkii raba inuu dadku wax noqdo hala maqlo dadka qaddiyadda leh.

Maxuu Cadde Muuse ka oran dadka leh C/hi baan labo sano ugu darnay xilkii? Waxaan Cadde Muuse ka sugaynaa inuu shir jaraa’id arrintaas ka qabto ilaa 48 saac gudahood. Haddii uu arrintaas wax ka dhihi waayo, aniga xaggayga isaga iyo C/hi waa iskugu key mid. Marka ciddaad sheeko xariir u akhrinayso iyaday jirtaa.