Gudniinka
haweenka:denbi la galay iyo dadnimo lagu tuntay
Qaybtii labaad!
Zahra Abdi Hersi
Holland
umubakar@hotmail.com |
Qaybtii 1aad
Gudniinka haweenka ma
soo koobi karno qasaaraha tirada badan ee uu u
gaysto haweenka, mudadii aan ku guda jiray
qoritaankaygii labadii buug ee aan ka qoray
gudniinka haweenka (Xasuustayda xanuun ayay
leedahay iyo Ma dareemayo Haweenay) iyo
baaritaanka ku saabsan raadka xanuunka badan ee uu
reebay gudniinka gaar ahaan midka fircooniga ah
ayaa waxaa igu sii kordhaya shoog iyo murugo lixaad
leh sida xadka ka kormartay ee laagu tuntay loogana
xayuubsadat sharaftii iyo dadnimadii uu Ilaahay ugu
deeqay haweenak Soomaaliyeed.
Xubinta taranta ayay
ka bilaabataa qofkasta shaqsiyadiisa, rag iyo dumar
waxa ugu horeeya ee lagu kala garto ayaa ah xubinta
taranka, Gabadha looguma yeeri karo Xaawo hadii
aysan lahayn waxii ka dhigi lahaa Xaawo, sidaas oo
kalane Jaamac loogu yeeri karo Jaamac hadii uu san
lahayn waxii ka dhigi lahaa.
Xubinta taranka waxuu
inoo leeyahay qiimo badan rag iyo dumba, waa xubin
inoogu fadhida macne aanan marnaba qiyaasi karin,
Xubinta taranka kaliya ma ahan xubin ka mid ah
jirkeena ee waa xubin le magacyo badan, waa maal ama
kaydkeena, waa magaceena, waa quruxdeena, waa isku
xirka labo qof oo is jaceyl, waxay na siisaa awood
aan isku soo bandhigi karno kagana mid noqon karno
bulshada inteeda kale waa raadka naga hari lahaa
hadii aanu dhimano, waa shaqiyadeena dhabta ah. Isku
soo duud duub xubinta taranka la’aantiis waxba ma
nihin.
Hasayeeshee gudniinka
haweenka wuxuu tirtiraa ugu horeyn shaqsiyadii qofka,
waayo xubintii ka dhigi lahayd qofkaas qof ama
shaqsi jirra ayaa maqan, taas kaliya gudniinka ku ma
harine waxuu kaloo la tagay ama duufsaday ruuxii iyo
nafsadii gabadha.
Inkatoo noockasta oo
haweenka loo gudo dhibaato gaysto hadane midka
fircooniga ayaa ugu halis badan uguna xanuun badan.
Aan ku bilowno
dhibaatooyinka jirka ee uu gaysto guniinka haweenka
(fircooniga):
-
Xanuun lixaad leh
oo ay dareento gabadha marka la gudayo:
-
Kaadida oo gubto
ama xanuujiso maadaama ay soo marayso meel
dhaawac.
-
Kaadida oo aan soo
wada bixin maadaama ay gabadhu tolantahay
halkaasna ay ka dhashaan haraaga kaadida
dhagaxyo taasne ay keento xunuun infashan ah oo
joogto ah
-
Caadada gabdha oo
soo bixi wayday maadaama ay tolan tahay gabadha
ayna jirin meel ku filan oo uu dhiigu ka soo
baxo iyo xanuun joogto ah xiligga caaddada.
-
Gabadhu la qabo
oo galmada inta badan kala kulanta xanuun.
-
Foosha oo
waqtigeedu dheeraado iyo foosha oo xanuun badan
leh maadaama ay xubintaas inteeda badnayd
maqantahay.
-
Gabdha marka ay
dhasho aan aan hore usoo kaban ama u bugsoon.
-
Dhiig bax ku
yimaada xiligga umusha ama marka ay dhaso
gabadha ka dib.
-
Dhimasho kadis ah
waqtiga ay dhasho ka dib, sababo badan awgeed,
sida u jilicsanaan infakshan, dhiig la’aan kaga
yimid dhiig baxii iyo foosha waqtigeeda
dheeraaday oo ay tabar dhigto.
-
Tanka ama
adkaysiga gabadha oo yaraada maadaama ay dhawac
ka tahay xubnaheeda mahiinka ah qaar ka mid ah.
-
Dhiig yaraan
joogto ah maadaama aysan waligeed ka soo kaban
gudniinkii lagu sameeyay markii ay yarayd.
-
Agagaarka iyo
gudaha xubinta taranka oo u jilicsan cudurrada
qaarkiis maadaama xubnihii u qaybsanaa difaaca
la gooyay, halkaas oo u fududaata in ay maraan
ama joogaan bikteeriyada qaarkeed.
-
Xanuun ku saaqsan
gabadha oo had iyo jeer haya.
-
Gabdha oo laga
yaabo in ay ka guurto dhalida maadaama la
gaarsiiyay xubnaheeda xanuun laga soo kaban iyo
qaybaha u qaabilsan dhalista oo ay ku saaqaan
infakshan.
-
Dhabar iyo lugaha
ama qaarka dambe oo markasta xanuuna ama xanuun
aan waligiis guurin maadaama ay xidido badan ay
howshoodii gabeeen.
-
Jirka dadka waa
fiilooyin ama waayaro isku xirxiran hadii qaar
ka mid ah si ba’an loo baabi’iyay kuwa kalene
xanuunkaas waa ay dareemayaan taasne waxay
keentay xanuun dabiici ah
Qaybta soo socota
waxaan kaga hadli doonaa dhibaatada ruuxa ama
nafsada ee uu gaysto gudniinka (fircooniga)haweenka
Zahra Abdi Hersi
Holland
umubakar@hotmail.com