Daabaco Boggan | Print

Filimada anshaxa xun, ruugidda Qaadka iyo isticmaalka Daroogadu Saamayn intee le'eg Bay ku Leeyihiin Faafidda Cudurka AIDSKA ee Soomaaliya.. Guji... XAMAR DAAWO DACALLADA.. SAWIRRO Fadeexada Paltalkga: iyo Dulmiga Walaasha Muslimada ah....... GUJI.... Qaabka Loo Qoro Wararka, Faalooyinka iyo Ra'yiga

Ku-meel-gaar 

C/Waaxid C/hi Khaliif

London, UK

 cabdulwaxid@hotmail.com 

Ilaah baa mahad leh. Nabadgelyo iyo naxariis nabi Muxamed korkiisa ha ahaato. 

Heshiiskii Mbaghati loo tagay soow ku-meel-gaar ma ahayn? Waxaynu dhahnaa: dastuur ku-meel-gaar ah, dowald ku-meel-gaar ah madaxweyne ku-meel-gaar ah. Fiicnaan lahaydaa haddii la maqli lahaa qabiil ku-meel-gaar ah iyo dagaal-ooge ku-meel-gaar ah. 

Maqaalkeygii ugu dambeeyey ee ahaa: dib-u-dhis waxaan cabbiray in mabda’ loo baahanyahay intaadan wax la dhisan. Haddaad rabtid dheh qorshe marka laga hadlayo mashruuc. Sayniska iyo tiknoolajiyadda aan maanta arkeyno waxaa lagu keenay aragti iyo indho-adayg. Waxaa lagugu khasbayaa inaan noole il-ma-aragto ah iyo daanyeerro ka nimid. Waxaa kaloo sanka lagaa gelinayaa in dad hadda nool ay dayaxa ku dulsocdeen oo ah arrin aan waxba ka jirin. Annagiina waxaan ka badin la’nahay “ku-meel-gaar”. 

Maxay tahay meeshaas aan gaari la’nahay? Waxyaalaha aan lagu gaarin dantaad leedahay waxaa ka mid ah: 

1. Aqoon-darro: haddaadan aqoon waxaad raadineyso ama aadan garaneyn halkaad u mari lahayd, weligaa ma gaaraysid. Tusaale ahaan adoo Xamar jooga haddaad rabtid inaad Hergeysa aaddo waa inaad u ambobaxdaa jihada loo aaddo laakiin haddaad Koonfur afka saarto, waxaad kusoo baxaysaa magaalooyin kale oo aadan u qasdeyn.

2. Indho-adayg iyo is-yeel-yeel: arrintaan waa middaan Soomaali badan uga baqsanahay oo aan isku xifaaleyno. Ka warran haddii qoys meel degan inta aabbuhu lacag guriga ka xado uu u qabsado hooyada iyo carruurta? Ma dad aan waxba xadin baa tuugo noqon kara? Laakiin dadka muslimiinta sheegta, arrintaas qiil bey u heleen oo ah: carruurtaa la garaacaa si marka xanuunku ka bato ay u qirtaan waxaysan qaadin. Waxaad arkeysaa qof inta salaad ka soo baxay haddana kuu ammaanaya Zenawi. Wuu yaqaan Zenawi laakiin wuxuu iska gadayaa dad meesha jooga ama wuxuu ka baqayaa in warkiisa dad kale loo geeyo.

Marar badan waxaan is dhahaa: Ilaahoow, waxba ma ogine hana cadaabin. Soow lama oran Soomaali qabiil bey isku leyneysaaye halaga heshiiyo inta Kenya la tago? Soow meynaan oran dowlad baa naga maqane aan dhisanno? Haddii yoolkeennii ahaa dowlad dabadeedna aan dowlad dhisannay, maxaa laga wadaa dowlad ku-meel-gaar ah? Waxaan niri diin Ilaahay ma rabno oo waa inaan dastuur sameysannaa dabadeedna waan sameysannay, maxaa laga wadaa dastuur ku-meel-gaar ah? Soow ma aragtid qorsho-xumada na heysata. Dadka siyaasadda noogu jira intooda badan waxaa heysta aqoon-darro; inteenna kalana waxaan heynaa indho-adeyg. 

Dad maangaab ah baa ku sheekeeya waxaan ku-meel-gaar ka wadnaa waa in inta gobollada la tago, gobol kastaa, dadkii dowladdiisa  hoose xukumi lahaa diyaariyaa dabadeedna sidoo kale la diyaarsho dadkii hadhow u noqon lahaa xildhibaanno! Sheekadaas la qubayo waxaan soo marnay 1960 ilaa 1969; marka dastuur aan mar horaba heyno maxaan u leennahay waxaan rabnaa mid ku-meel-gaar ah? Soow tiih kuma jirno? Haddii federaal soo kordhay, soow iyada aan maqleyno ra’iisul wasaare guddoomiye gobol magacaabaya! 

Maqaalo badan baan ku sheegay inaan dowlad la dhisi karin iyadoon qaran jirin. Haddaan rabno in dowladda la soo dhoodhoobay ay shaqeyso waxaa la rabay intaan wax kale la isku qabsan bal in qaran (diin, dad, duunyo, agabkii qaranka, degaan, iwm) la soo celiyo. Haddeynu wax fahmeyno, waxaan tusaale u soo qaadanayaa waddanka Nijeer oo gaajo, cudur iyo abaar iskugu darsantay. Ka warran haddii Jamciyadda Quruumaha ka dhaxeysaa tiraahdo: waxaan rabnaa ciidan u dhashay Nijeer oon lacag doolar ah u qorno bishii, dheh 250 doolar ka hor intaan dadka macaluushu heyso cunto loo qeybin si ciidanku dadka cuntada u qeybiyo?! Waa arrintaas midda Soomaalida heysata. Dadkii oo gaajo, cudurro, masiibo dabiici ah iskugu darsantay baan ku heynaa waxaan wax ka bilaabeynaa in aan ciidan qoronno! Shaki ma leh in ciidan loo baahanyahay laakiin mar kasta waxa la qabanayo ciidan malaga bilaabaa? Haddii qolyahan Soomaaliya horboodaya ay cinqilaab wax ku qabsanlahaayeen, waxaa u suurtogelikari lahayd inay waxay rabaan wax ka bilaabaan laakiin hadda arrintu saas maaha. Waxaa madaxweynaha doortay dad ka yimid qabiilooyinka Soomaaliyeed; marka wax kastoo la qabanayo waa in kulligood laga qeybgeliyaa. 

Mooryaanta jidgooyooyinku Xamar u yaalaan waa boqolaal qof oo lawada garanayo. Haddii xitaa loo diyaarin lahaa mid kasta 100 doolar bishiiba waa ka tagi lahaayeen meesha. Xitaa haddey qeyb ka noqdaan halka (1) ay ka haleen 4.5-ka. Marka haddii shilimaadka la soo baryey inta ciidan lagu qorto dabadeedna ciidankaas iyo mooryaantu isku dhacaan maxaan faa’iidneynaa? Waxaa soo kordhaya dhisamasho, dhaawac, burbur waddan iyo dhaqaale, lacago la soo baryey oo si xun loo isticmaalay iyo iyadoon beryo dambe wax lagu helin. 

Wey dhici kartaa in kooxi ku adkaato dagaalka looga baqayo Soomaaliya laakiin waxaan shaki lahayn, koox kastoo adkaataba ineysan qaboow iyo degenaan wax ku maamuuli doonin laakiin ay sii joogi karaan maalmo. Tusaaluhu wuxuu noqon karaa Kacaankii oo jooga 1988 oo dukheynaya Waqooyi. Markaas aabbaha Kacaankaa madaxweyne idaacadaha ka sheeganjiray oon looga dabohadli jirin. Waxaa ku xigtay 1989 oo Kacaanka looga kacay Waqooyi iyo Koonfurba ilaa dhulka la dhigey. Ilaah baan idin ku dhaarshee, yaa rabi lahaa Soomaaliya oo halkaas maraysa inuu madaxweyne ka noqdo? Dad baa raalli ku ah in inta labo sano qaxar iyo dhib ku ceyshaan  hadhowna iyagoo baqo ah ay carruur badan dariiqa ku sii jiiraan. 

Sida Ilaahay sheegay dadku labo dariiq bey qaadaan. Midkii Ilaahay iyo kan sheydaanka. Bal aan soo qaadanno labo tusaale: 

1. Waxaa dariiqii Ilaahay raacay nabi Muxamed (SCW) marka sidee buu u dhisay dowladdiisa? Ma ciidan-qorashuu ka bilaabay? Nabigoo (SCW) dhexda u galay Yuhuud iyo munaafiqiin marna ciidan kama bilaabin ee wuxuu bilaabay inuu dadka quluubtooda ku furto diin Ilaahay; weyna shaqeysay. Bal suureyso, ninkii ugu caansanaa reer Madiino ooy boqorka ka dhigan lahaayeen baa munaafaq noqday saasooy tahay, nabigu (SCW) ciidanna uma sameysan mana dilin. Wuxuu kaloo nabigu (SCW) heshiis la galay Yuhuud: in magaalada lawada difaacdo sidoo kalana ay magta iyo waxyaalahaas la qeybsado halkuu ka handadi lahaa. Sidee annagoo muslim ah u rabnaa in qabiilba qabiilka kale u hanjabo oo u caayo.

2. Soo qaado shuuciyaddii Midowga Soofiyeeti. Bal soo qaado Liilan! Xaggee mabda’iisii iyo isagii ku dambeeyeen? Yuu saameeyey? Xoogaa buu xoog wax ku heystay dabadeedna sidii ceeryaamo qorrax usoo baxday buu meesha ka baxay.

Soomaalidu hadda iyo 1960 keey aqoon badan tahay? Kumanaan jeer hadday xagga diinta iyo adduunkaba ku horraysaa. Si aan fahanka dowladda maskaxdeenna ugu soo dhoweeyo, waxaan ku matalayaa guurka. Marka ninku guursanayo waa in gabadhaas ama haweyneydaas la siiyo. Dabcan ehelkeedaa siinaya. Dabadeedna qaalli, markhaatiyaal iyo dadweyne kale ayaa soo xaadira. Marka qofka la dooranayo saas la yeelo, waxbaa kala socda. Abuu Bakar iyo Cumar (RC) baa saas loo doortay waana la ogaa wanaagii laga qaaday. Xitaa midda dimuqraadigaa haddii sidaas la yeelo waxbaa kala socda. Markii Aadan Cabdulle Cismaan (Aadan-cadde) la doortay, dadku waa qanceen maxaa yeelay si uun baa loo doortay. Markii dambana waxaa lagu riday qaabkii lagu doortay oo kale oo ma jirin qof cadaawad ama xabbad la aaday. Laakiin dowlad ku-meel-gaar ah waxay la mid tahay qudbo-siro maxaa yeelay maxaan ka wadnaa ku-meel-gaar? Soow micnuhu ma ahan waan ku moodeynaa/gudbeynaa? 

Marka Allaha noo naxariisto haddii dad metelaya “4.5” ay ku hadaaqaan waxaan rabnaa dowlad ku-meel-gaar ah. Anigu waxaan aamminsanahay inuu jiro heshiis ku-meel-gaar ah laakiin aysan jirin dowlad ku-meel-gaar ah. Marka walaalayaaloow aan heshiinno.

cabdulwaxid@hotmail.com

Afeef: Aragtida maqaalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: SomaliTalk.com | Aug 4, 2005

MAQAALADA MAANTA:::
»Dadku diide FAATAXO, ee bal DAADKANA ha lagu dayo | A.D. Elmi
»Soomaalida iyo ismiidaaminta | Dayax
»Warbaahinta Cabbursan ee Puntlad: Heer qaylo-dhaan mudan! | B.A.
»Illeen baroortu hiillo waa Gashaa!! (Dilkii yaxye iyo Muunin) | Wallays
»Cambaareeyn Falalka Dileed ee Caasimadda Muqdisho ka Dhacaaya  
»Duuliye Sare Xaaji Dhagax oo Dhambaal u Diray C/Risaq Xaaji Xuseen
»Khudbadaha C/lahi  caadifadii qabiilka ayey dib u soo noolaynaysaa
»GABAY: DHUL SHISHEEYE | suleiman
»Falka lagu tuhmay Yaasiin X. Cumar oo saamayn ku yeeshay Somalida
»WAA QABIILKEE YAASIIN XASAN CUMAR | Nasteex
»GUULEYSO FAHADOOW MAXAAD SIDAAS NOOGU GASHAY | Dayax
»Somaliland Ictiraaf ka dheer nin doonayna wareer | Siciid 
»Dowladdii cidla joog, maxay curatoo dalka keentay? |  A.D. Elmi
»Ina Waraabe and the Gang in Hargeisa: | A Omar
»95-KM AYAA NABADDA IYO KHILAAF XALINTU JIRTAA | X. carab
»MAQAALADA KALE EE MAANTA::: KA AKHRI HALKAN... GUJI..

BAARID | SEARCH