Dhibaatooyinka Soomaalida waxaa ka midda in ay caadifadooda ka hor mariyaan caqligooda taas oo inta badan keenta in ay xal u heli kari waayaan dhibaatooyin ay si fudud u xalin kari lahaayeen. Dhibta ka dhex aloosantay maalmahan Somaliland iyo Puntland ma aha mid maanta kowsatay. Waa mid in muddo ah soo jiitamaysay laakiin waxa maanta cirka gaadhsiiyay waa qaraarada iyo hadalada caadifada ku dhisan ee ka soo baxaya dhamaanba darafyada uu khuseeyo arinkani. Su’aalo badan oo in si cilmiyaysan looga jawaabo loogana doodo ay tahay ayaa waxaa ka midda: Maxaa u sabab ah mushkilada maanta taagan? dagaal xal ma keenayaa? iyo maxaa la gudboon madaxda iyo wax garadka Somaliland iyo Puntland. Su’aalahaas ayaan hadii Ilaahay fududeeyo aan kaga faaloon doonaa maqaalkan.

Sida lala wada socdaba sababaha khilaafkani waa dhul. Sool iyo Sanaag bari ma Somaliland baa mise waa Puntland weeye asaaska khilaafka labada maamul. Ku dhawaaqidii Soomaliland iyo dhismihii dawlada Puntland waxa ay dhaliyeen dood wayn oo ah: degaanadan la isku hayaa ma waxa ay ka tirsanyihiin Puntland oo ay xagga qabiilka isku dhawyihiiin mise waxa ay raacayaaan Somaliland oo xagga degaanka iyo dhaqanka ay wadaagaan. Dhibta waxa sii xoojiyay waa in reer Sool iyo Sanaag bari ay ka qayb galeen dhismaha labada maamulba. Waxaa suuggan in hogaankii dhaqan iyo siyaasadeed ee sool iyo sanaag bari uu yeelan kari waayay mawqif midaysan. Labada maamulba siyaasiyiintoodu waa ay ka qayb galeen walina si cad cad ayay ugu dhex muuqdaan dawladaha labada maamul. Mawqifkan aan midaysnayn ee siyaasiyiinta iyo oday dhaqameedyada reer Sool weeye aragtidayda sabata ugu wayn ee keentay in khilaafkani soo jiitamo maantana uu gaadho meel khatar ah.

Ku dhawaaqidii Somaliland waxa ay ku salaysnayd go’aan ay gaadheen beelaha wada degga degaanadan. Maamuladii iska danbeeyay ee soo maray Somaliland marna aragtidayda kumay guulaysan in ay maamul xoogan oo wax qabad leh u sameeyaan barigga Somaliland. In yar oo siyaasiyiina mooyee badiba shacbiga degga degaanadani ma aysan arkin wax horumara oo uga yimaada xukuumada Somaliland. Sidaa daraadeed waxa la odhan karaa in kasta oo beelaha degga Sool iyo sanaagta bari ay ka qayb galeen shirarkii beelaha Somaliland ay ku dhiseeen Somaliland hadana marna qadiyada gooni isu taagu kuma waynayn agtooda. Sheegashada Somaliland ee mandaqadahan iyadoo aan awood maamul ku lahayn waxa ay keenatay in dad aan yarayn oo degga degaanadani ay u arkeen maamulka Somaliland mid beeli iska wadato waxa ayna is tuseen in dantu ugu jirto in ay ku biiraan Puntland oo ay isku beel yihiin. Sidaa daraadeed Somaliland oo sheeganaysa dhulkan oo aanay awood dawladeed ku lahayn iyo dadka degga mandaqadan oo qaarkood ayna rabin kala go’a, xidhiidhna la yeeshay Puntland weeye sababta labaad ee khilaafkan..

Mudadii ay labada maamul dhisnaayeen waxaa muuqatay in heshiis lagu ahaa in Somaliland iyo Puntland midina aanay degaanadan la isku haysto ciidan keensan. Ciidamadii soo galay Laascaanood waxa ay keeneen in Somaliland looga arko gardaro iyo xadgudub lagu sameeyay Somaliland. Sidaa daraadeed ciidamada Puntland ee yimid Laascaanood waxa ay door ka ciyaareen in xasaasiyadu ay kor u kacdo waana sabab kale oo kor u sii qaaday khilaafaadka labada maamul.

Su’aasha labaad waaxa weeye dagaalku xal ma keenayaa?. Xalka mushkiladani aragtidayda xabad ma aha. Soomaali badan ayaa isku dayday in ay mushkiladahooda qori ku xaliyaan dhawr iyo tobonkii sanno ee la soo dhaafay, qoriguna xal aan bur bur ahayn uma keenin. Dhulka la isku hasyto waxa ka wayn dhawrida dhiiga Muslimiinta. Waxaa ka soo aroortay Nabi Maxamed in uu yidhi in dhiig Muslim la daadiyo Ilaahay agtiisa waxaa ka fudud in Kacbada la burburiyo. Sidaas oo kale waxa ku sugan Quraankeena in dilka qof bani’aad mi ahi ay u dhiganto bani’aadmiga oo la dabar gooyay. Sidaa daraadeed waxaan odhan lahaa yaan xal laga dhigin daadinta dhiiga masaakiin badan oo aan waxba galabsan. Midda kale dagaal iminka la galaa shaki la’aan waxa uu hoos u dhigi doonaa sumacada, dhaqaalaha Puntaland iyo Somaliland.

Sidaa daraadeed xalku aragtidayda waa in la wada hadlo, wixii khilaafana lagu dhameeyo wada hadal. Dadka mandaqadahan daga waa in si xor ah oo aan cadaadis lahayn ay u cabiraan codkooda waana in raali lagu noqdaa wixii ay doonaan. Inta ka horaysa taana waxa waxa ay nabadu ku jirtaa in labada ciidanba ay dibada ka ahaadaan manaadiqdahan la isku haysto

Waxaa la gudbooon waxgaradka in ay caadifada ka koraan, hormoodna ka noqdaan sidii arinkan nabad loogu soo dabaali lahaa. Waana in aanay qalinkooda , taladooda iyo afkooda dabka ku sii hurinin.

Ilaahay Ummada khayrka ha waafajiyo.

Qoraalkii 10aad.... Guji....

Wixii talo ah iigu soo hagaaji e-mailkayga.

Copyright & Islaamku wuxuu ka qabo.... Akhri

Faafin: SomaliTalk.com  

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan