SOMALITALK.COM XAYAYSII
w w w . S o m a l i T a l k . c o m
SOMALITALK - WAXBARASHADA

Dugsiyada hoose/dhexe/Sare iyo Ammaanka, Hab dhaqanka ardada, Caafimaadka iyo Ciyaaraha

Dugsiyada hoose/dhexe

 

Maraykanku dugiyada kama bilaabmaan fasalka koowaad ee ardada waxaa la soo mariyaa waxyaabo la yiraahdo kindergarden iyo pre K taasoo ah saacado yar maalintii oo caruurta aan gaarin fasalka koowaad wax la sii baro hurdadoodana aan la dhaafin ilayn weli waa yar yar yihiine.  Ka dib ayey bilaabaan fasalka koowaad.  Waxbarasho ka kooban wax aqris iyo sheekooyin badan iyo wax dhigid  iyo computer ayaa la baraa cayaartana waa loogu roonaadaa.  Garaac iyo ciqaab jirka ah waa ka mamnuuc dugsiyada maraykanka. 

 

Ardayda waxaa ay badanaa xaq u leeyihiin gaadiid soo qaada oo celiya kuwa dan yarta ahna cunto free ah ayaa la siiyaa kuwa ladanse caruurtooda waa inay ay griga kala yimaadaan cuntadooda ama u gataan .  meelaha barafku ka dhaco gaar ahaan tuulooyinka aad u kala fog fog markii uu baraf xun jiro ama qatar keleba iskuulka waa la xiraa maalintaas  si aanay ardayda shil u gelin.  Meelo badan oo dalxiis (rixlo) ah ayaa loo qaadaa ardada gaar ahaan  xilliga xagaaga kulaylahana oo Arday badan ayaa loo qaado duurka iyo buuraha ama harooyinka iwm ayagoo ku seexda teendhooyin loogu talo galay. Iskuulka mararka qaar waxaa soo booqda marti ama dad wada macluumaad.

 

Dugsiyada ma ogolaadaan in hub lala yimaado, sigaar ama daroogo lagu dhex cabo, alkolana warkeedba daa.  Sidoo kale in la isku cabsiiyo ama la isku caayo ama la isku dhibo lama ogola laakiin taas macnaheedu ma ahan in aanay waxaas oo dhami ka dhicin dugsiyada maraykanka.  Midwalba sharci baa ka yaal oo ardada lagu qaadaa. Nasiib darro dugsiga dhexe waa meesha ay ka bilaabato dacaayada, is guruubaysiga, xin, naxariis la’aanta, iyo  daandaansiga (teasing) waxaa ku dheereeya gabdhaha.  Dagaalka iyop gacan ka hadalka waxaa ku dheereeya wiilasha Waxaa xusid mudan in ardada badankood ay wanaagsan yihiin.

 

Dugsiyada sare:

 

Fasalka sagaalaad dadka qaar waxay ugu yeeraan Freshman Year

Fasalka tobnaad dadka qaar waxay ugu yeeraan Sophomore Year

Fasalka kow iyo tobnaad dadka qaar waxay yiraahdaan Junior Year

Fasalka labo iyo tobnaad dadka qaar waxay yiraahdaan Senior Year

 

Dadka qaar ayaa ku tilmaamaan dugsiyada sare ee maraykanka meel fowdo ah oo ammaan daran oo aan cidina maamulin oo la isugu keenay kumaanan dhalin yar oo aan weli garaadkoodu bislaan.  Meel aad la isugu caayo oo aan naxariis oolin oo ardaygii  ardada ka duwan ama aan lahayn xirfad dad la dhaqan loogu gaysan karo caga juglayn ama liidid.   Dugsiyada sare waa meel u diyaarisa ardada sidii ay ku tegi lahaayeen jaamacadda oo faaiido badan.  Ardayda dadaalka badan waxaa ay ku xisaabtamaan in si dhaqso ah ugu  gudbaan imtixaanaadlka gobolkooda sharciga ka ah in ardayga ku gudbo weliba helaan buundo fiican.

 

 Ardaygii keena buundada GPA 3.0 deeqaha waxbarasho qaarkood ayuu u tartami karaa qofkii keena 3.5 iyo ka badan dhamaan deeqaha waxbarsho iyo fursaddiisa ah inuu helo jaamacado aqbala ayaa aad u fiicnaata .  Waxay sameeyaan si kasta oo ay ku heli karaan hadday ahaan lahayd in ay maqnaanshada yareeyaan ama waqti badan geliyaan tegitaanka maktabadaha ama goobaha laga caawiyo ardayda shaqada guriga, qaarkooda cayaara inay cayaaraha ku dheereeyaan, ama bulshada u adeegaan. Inkastoo ay jiraan waalidiin guryahooda ardada wax ku bara iyo kuwa diineed oo goobahooda diinta ardada wax ku bara iyo dugsiyo badan oo gaar loo leeyahay haddana ardada maraykanka badankood waxaa ay weli dhigtaan dugsiyada guud ee dadweynaha.

 

Ammaanka:

 

Dugsiyada sare ee maraykanka waagii hore waxaa ammaan daro lagu sheegi jirey magaalooyinka waaweyn ee ay degan yihiin dadka laga tiro badan yahay ama saboolka ah haddase ammaan darida waxaa ay ka dhici kartaa magaalooyinka yar yar iyo degmooyinka hodanka ah sida dhibtii ka dhacday dugsigii sare ee  Columbine ee Colorado ama dhowaan Red Lake , Minnesota meelahaas oo arday inta qoryo soo qaateen xasuuqeen ardada kale.  Iridka laga soo galo dugsiyada sare iyo fasalada hortooda waxaa jooga waardiyeyaal ama macalimiin kuwaas oo ilaaliya xasiloonida iyo ku haynta ardada fasalada dhexdooda.

 

 Iskuulada qaar saacadaha ardada waxbaranayso albaabada waaba la xiraa waxaana loo ogol yahay kuwa u baxaya dan muhiim ah uun inay baxaan.  Mararka qaar ardayda ayaaba dab ku shida musqulaha ama meelo aan la arkayn dhawaaqa digniinta ka dib waxaa qasab ah in dhamaan la wada cararo oo iskuulka laga baxo markaas ayey ka faaiideystaan inay baxaan laakiin haddii lagu qabto talaabo culus ayaa laga qaadaa.. 

 

Dugsiyada dhexe iyo sareba waxaa ka jira kuwa dadka gardaraysta oo cabsiiya (bully) Jaaliyadaha iyo dadka kala duwan caruurahooda mararka qaar gacanta ayey isula tagaan.  Dugsiyada qaar waxaa ka jira gangs,  ardada badankood waxay gangiska ugu biiraan aad ku badbaadid ama aad gaashaanbuur heshi iyo sababo kale.  Ardayda gaar ahaan kuwa laga badan yahay qaarkood ama dadka badankii aan u ekeyn waxay isku deyaan inay dadka isu ekeysiiyaan hadday noqon lahayd hadalka ama dhar xirashada ayagoo rajaynaya in la ogolaado ama la aqbalo caadina loo arko, waxayna isku dayaan waxa markaas caadig ka ah in la sameeyo ama ay ardada qaarkood u yaqaanaan afka ingiriisiga  COOL. 

 

Dugsiyada badankood waxaa ku qoran booliis joogto ah weliba xilliyada ay ardada qadaynayaan ama baxayaan kuwo kale ayaa u soo gurmada.  Waalidiinta maraykanka waxay ardadaooda  yar yar baraan xeelado badan oo hormarinaya xirfadooda dad la dhaqan.  Xirfadahaas waxaa ka mid ah

a)      In ardaygu afkiisa ka ilaaliyo cay iyo wax dadka kale uu dareenkooda wax ugu dhimayo.  Dagaalka gacanta waxaa uu sharciga maraykanku u yaqaan aggrevated assault waxaana uu keenaa cawaaqib xumo.

b)      B) Inuu ardaygu afkiisa baro kelmadaha  fadlan iyo raali ahow iyo mahadsanid.    ( Excuse me, sorry, thank you iwm). Iyo in la dacwoodo hadii lagu xad gudbo.

 

Waa muhiim in ardayda lala sheekaysto ama la weydiiyo in ay jiraan qolyo ama wax dhib ku haya waayo waalidka wax weyn ayuu ka qaban karaa arrimahaas badankood xataa kol uu dugsigaba ka bedelo.

 

Hab dhaqanka ardada.

 

Dugsiyada sare ee maraykanka waa meel ardayda lebiska iyo is qurxinta lagu tartamo waa meel la raadiyo aad caan noqotid (popular) waxyaabaha la sameeyo si caan loo noqdo waxaa ka mid ah cayaaraha ama heesaha ama muusiko.  Nasiib darro dugsiga sare  aqoonta laguma faano xataa qofkii aqoonta aad wax u yaqaan oo aad wax u aqriya oo laga yaabo in inta badan lagu arko maktabadaha wax aqriska waxaaba loogu yeeraa Nerd oo ah kelmad yasid ah waxaa aad loo qadariyaa cayaartoyga ama qofka koox samaysta oo u camirta kuwaas ayaa laga baqaa ama la jecel yahay in lala saaxiibo. 

 

Sanadkii waxaa dugsiyada sare ee maraykanka lagu qabtaa xaflado badan oo leh qoob ka ciyaar iyo kulamo kaleba waxaana ka mid ah mid loogu yeero Prom iyo Home Coming  iyo kuwo kale.  Xafladahaas waxaa lagu caleemo saaraa arday loo bixiyo boqor ama boqorad iyo darajooyin badan. Waxaa kale oo jira xaflado kale sida riwaayado ama koox la yiraahdo honor societies kuwaas oo dhiirigeliya ardayda buundooyinka badan oo mararka qaar qabata xaflado gaar ah iyo kuwo badan.  Ardada maraykanka waxaa ay aad u fiirsadaan telefishano  gaar ah badanaa sida MTV, Saturday Live iwm.  Waxaa kale oo ay fiirsadaan  American Idol iyo cayaaro ama filimo badan.

 

Ardada qaar ayaa macalimiinta kalkaaliye u noqdaan, qaarna xafiiska weyn ee hore ayay caawiyaan, qaarna gudiga maamula ardayda (student council) ayey ku biiraan. 

 

Caafimaadka:

 

Dugsiyada maraykanka waxaa ku dhexyaal xafiis caafimaad oo ay joogaan dad aqoon u leh arrimaha caafimaadka oo ardada ka caawiya wixii ay ka qaban karaan xanuunka ardada ama mel ay daawo ku qaataan  ama ku nastaan siiya ardada.  Waxaa kale oo ay bixiyaan qalabka kala dheereeynta dhalaanka ama ka hortagga uur qaadista si qarsoodi ah taas oo keentay in qaar waalidiinta ka mid ah necbaystaan xafiiskan.  Xafiiskan waxaa kale oo uu caawiyaa gabdhaha ardada ee uurka yeesha ayagoo iskuula dhigta.

 

Xirfadleyaasha kale ee ka shaqeeya dugsiyada sare/dhexe:

 

Macalimiin keliya ma joogaan dugsiyada waxaa kale oo jooga ama ka shaqeeya dugsiyada maraykanka councelors oo ah dad ardayda kala taliya xagga waanada ama macluumaadka ku saabsan sidii ay ardada u ogaan lahaayeen heerka ay buundooyinkooda marayaan ama maadooyinka looga baahan yahay ama ugaba warama macluumaadka la xiriira sida uu ardayga u dooran lahaa jaamacad ama u heli lahaa deeq waxbarasho.  Mararka qaar ardayda arrimo qaas ah ayey kala talinyaan.  Waxaa kale oo jooga dugsiyada social workers, psycologists, language therapist, dad u carbisan inay caawiyaan la shaqeeyaan ardada aan wax maqal ama kuwa xubnaha la’ iyo dada ku hadla luqado kale iwm kuwaas oo aradada u caawiya siyaabo aad u kala duwan.

 

Cayaaraha:

 

Hore ayaan u sheegnay in cayaaraha ay ka yihiin  dalka maraykanka wax qaali ah waayo jirkana waa u fiican yihiin deeq waxbarashona waa lagu helaa ardaygii ku fiican waxaa laga yaabaa inuu yeesho xirfad fiican oo dad la dhaqan taasoo keenta inuuba dugsiga ka noqdo xiddig ay ardada wada jeceshahay inay la saaxiibto.  Qaarna shaqo ay ku ladnaadaan ayey ka helaan. Bal aan aragno xilliyada dugsiyada sare laga kala dheelo cayaaraha kala duwan.

 

Dayrta:  Football, Valley ball, Cross Country, dabaasha gabdhaha iwm

Jiilaalka:  Hockey, Basketball, legdinta iyo dabaasha wiilasha iwm

Guga:       Tennis, Truck, softball, soccer for girls iwm

Xagaaga:   Basketball, softball, baseball iwm.

 

Waalidiinta maraykanka badankood waxaa ay ku bixiyaan lacag badan in caruurtooda ay qoraan barnaamij cayaareed oo leh taba bareyaal,  kuwaasoo ka dhiga caruurta ilaa laga soo bilaabo dugsi hoose ilaa sare mashquul hadday ahaan lahayd cayaaro ama muusiko waalidiintooda ayaa isbarta oo isku duubma ilaaba loogu yeero soccer moms ama hockey dads ama nascar dads iwm. [Akhri Qaybta 3aad].

 

Qaybta 3aad oo ku saabsan Talooyin muhiim u ah ardada iyo waalidka Soomaaliyeed ee maraykanka ku nool, Doorashada camalkii uu qofku ku taqasusi lahaa, iyo U diyaar garowga jaamacadaha ama waxbarashada sare  ka Akhri halkan... Guji... 

 


Qaybta 1aad | 2aad | 3aad


Qoraalkan oo dhamaystiran ka daabaco | Halkan (HTML) ama Halkan (PDF)

 


 

wardheereMaxamuud Nuur Wardheere

Former Teacher,Teacher aid, and School/Family Liaison in Minnesota.

He is also an Organizer of the Somali Education Night in Minnesota

mnwardere@yahoo.com

Faafin: SomaliTalk.com | July 26, 2005

Qoraaladii Hore ee Wardheere... GUJI

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com 
© www.SomaliTalk.com

BAARID | SEARCH

 



HTML CD