::: SomaliTalk.com :::

Daabaco Boggan | Print

:::C/LAAHI YUSUF & AWEYS::

Hadaladii C/Laahi Yuusuf (Jawhar) iyo Sh. Aweys (Muqdisho)... Guji

:::JAAMACADA KISMAAYO:::

Dhagax dhigga jaamacada Kismaayo... Guji..

SHACABKA PUNTLAND vs TERRY:

Puntland iyo Terry (oo sheegtay Shirkad aan la aqoon) oo Dubai ku kala saxiixday heshiis... Guji
01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 |

:::UGAAS MAXAMED WALI:::

YAA MAALI JIREY? Faallo:Ugaas Max'ed Wali oo ku bilawday C/ahi Yuusuf Axmed Muxuu Kusoo Kordhin Karaa Somalia Guji..

::MPLS: BUUGGA XASUUS QOR :::

Xaflad Lagu Soo Bandhigay Buugga "Xasuus Qor" oo Lagu Qabtay Minneapolis.. Guji...

19-JIR LAGU DILEY MINNESOTA:

Wiil Soomaaliyeed oo La Toogtey Asagoo Dhex Fadhiyey Gaari Taagan Meel Gaaska Laga Qaato oo ku yaal Magaalada St.Paul, Minnesota, USA... Guji

::SH. CIISSE XASSAN JUMALLE::

Walaalahayga Soomaaliyeed baan gargaar ka sugayaa; UAE way iga tuureen cusbitaalkii aan xaqa u lahaa... Guji...

:::C/NUUR FAARAX CALI:::

Xaflad Shahaado Master oo ka dhacday Qaahira.. Guji..

:::MAQAALKII YUSUF SHABAC:::

XAMAR CAASIMADA HALAGA BEDELO; Calankana bil halagu saa’idiyo... Guji...

:GAAJADA & CARRUURTA SOM:

Carruurta Soomaaliyeed ee gaajada iyo cuduradu ku aafeeyeen dalkooda Soomaaliya oo ay hay'adda MSF Video kasoo duubtay...daawo Halkan [Waxaad u baahan tahay Windows Media oo laga soo Rogan karo halkan]. Qoraal Soomaaliya la xiriira oo ku qoran English ka akhri halkan...

:::XAFLADII DHALLINYARADA:::

Xafladii Masjidka Abuubakar ee Xagaaga 2005 Loo Qabtay Dhallinyarada... Guji...

::: LAASCAANOOD:: ALHUDA:::

Masjidka Al-Huda oo Saddex Dabaq ah oo Laga Dhisayo Laascaanood... Guji...

::: MASJID DAR AL-HIJRA:::

Nala Iibi Dhismaha Masjidka Dar Al-Hijrah, Minneapolis... Guji

Ujeeddo: CODSI INAAN LA AQOONSAN GOONI U GOOSATADA WAQOOYI GALBEED(SOMALILAND)

Soomaalidu waa ummad isku af, isku diin halka ay dalal badan oo caalamka looga hadlo luqado kala duwan luqadda ay isku afgartaan ee ka dhaxaysa ay tahay luqadda dowladdii soo gumaysatay.

Horukaca tiknoolajiyada casrigan waxay dunida ka dhigtay tuullo yar oo isu muuqata taasi ayaa keentay inay Yurub iyo Afrikaba raadiyaan midnimo iyo hal dustuur , ayadoo sidaa ay jirto waxaa la yaab leh inay dowladaha yurub iyo Afrika qaarkood sida South Afrika ay ku mashquulsan yihiin sidii ay Soomaaliya u kala googooyn lahaayeen iyagoo aqoonsi u raadinaya gooni u goosatada Waqooyi Galbeed(Somaliland) ee samaystay dowlad iskeed isu magacawday .

Soomaalida waxay ka soo kabsan la’dahay dhibaatadii ay ku reebtay markii gumaystayaasha Reer Yurub ay u qaybiyeen 5 qaybood shirkii Baarliin 1884kii ee Afrika lagu qaybinayey, weli wax garowshiyo, magdhow iyo raalli gelin lagama hayo Reer Yurubkii Soomaaliya soo gumaystay kala qayb qaybiyey .

Xisbiga ANC ee South Afrika u taliya markii ay xurriyadda u dagaallamayeen dowladihii Soomaaliya isaga dambeeyey wax weyn ayey tareen, halkii ay manta ka shaqayn lahayeen sidii Soomaaliya u xasili lahayd oo ay u heli lahayd dowlad leh awood ay ku hanato ammaan dhulka Soomaaliya oo idil inay manta ku howlan tahy wax laga danqado oo Soomaalida ka yaabiyey taasoo ah inay gooni ugoosatada Waqooyi galbeed (Somali land) ay aqoonsi u raadinayaan.

Xaqiiqda jirta waxaa caddaynaya taariikhda si aan u helno xog dhab ah oo ku saabsan sababta keenay gooni isu tagga & waxa ay rabaan sidaa aawadeed waxaa lagama maarmaan ah inaan dib ugu laabanno 40kii sano ay Soomaaliya xorta ahayd dhibaatooyinka ay Reer Waqooyi Galbeed sameeyeen,dhibaatooyinkii lagu sameeyey ama ay iyaga isku sameeyeen

1- 9 Abriil,1978 markii uu dhacay inqilaabkii dhicisoobay oo isku dayeen saraakiil u badnayd Reer Puntland oo ka cabanayey xadgudubyo ay ka tirsanayeen dowladdii Sarreeye Gaas Maxamed Siyaad Barre, waxaa dowladda u suuro gashay in ay qabqabato saraakiishii isku datday afgembiga, dabadeed waxaa billowday wada hadal dhexmaray odayaasha beesha ay ka soo jeedaan saraakiishaasi iyo maamulkii dowladda si ayan arinta faraha uga bixin ,Wasiirka warfaafint Sarreye Guuto Ismaaciil Cali Abuukar oo ka mid ahaa Golihii Sare ee Kacaanka iyo Sareeye Axmed Jilicow oo ka mid ahaa saraakiishii nabad sugidda ayaa fashiliyey in arinta wada hadal lagu dhameeyo iyagoo ku daadiyey magaalada Muqdisho xilli habeen ah waraaqo ay ku qoran yihiin (Car dil) iyagoo iska dhigaya beelaha ay ka soo jeedaan saraakiisha afgembiga isku dayday, tani waxay dhalisay caro degdeg ah oo soo dedejisay in dil lagu xukumo saraakiishaasi .

2-Markii la dilay waxaa durba billowday inay saraakiil badan ay u cararaan dalka Soomaaliya deriska la ah ee Itoobiya waxayna halkaa ku aasaaseen(SSDF) jabhaddii ugu horraysay oo dagaal la gasha dowladdii Maxamed Siyyad Barre, dhibaatada intaa kuma ekaan ee dowladda waxay cadaadis ku billowday degaanadii ay asal ahaan ka soo jeedeen sarkiishiishii aasaastay xilli ay dowladda awoodeed sarraysay waxay halkaa ka gaysatay: xasuuq, jir dil, kufsi, xarig aan loo kala aabayeelin, baraakadii ay xoolaha biyaha ka cabbayeen oo la aasay, lo’da ay ku laayeen gobolka Jubbada hoose iyagoo aan look ala aabayeelin lab,dhedig waylo iwm oo si arxan darro ah loogu gawray warshaddi hilibka ee Kismaay ka dib markii ay saraakiisha dowladda ka soo dhaceen dadkiixiilaha lahaa si loo barakiciyo iwm, saraakiisha howlahan fuliyey ee ay dowladdii Maxamed Siyaad u xilsaartay waxay ahaayeen saraakiil Beesha Hargeysa ah oo ka soo jeeda Waqooyi Galbeed waxaana ka mid ah: Koroneel C/raxmaan Dhega weyne iyo C/Laahi Tanzaaniya , dhibaatooyinkaasi waxay socdeen sanado badan .

3- dhibaatooyinkaasi kuma ekeen oo keliya degaanada ay ka soo jeedaan sida Jubbada hoose iyo Puntland waxgaradka odayaasha, sarkiisha u shaqaysa dowladda rayad iyo ciidanba waxa inta badan ay wakhtigooda ku dhamaysteen xabsiyada dalka sida : labaatan jirow, Laanta Buuro,Godka Nabadsugidda ee loo yaqiin(Godka Jilicow),Xabsiga Dhexe ee Caasimadda Muqdisho , halkaasoo loogu gaystay jirdil aan loo kalaaabayeelin. Xabsiyada dalka waxaa taliye ka ahaa xilligaasi Sareeye Guuto Ismaaciil Axmed Ismaaciil oo beel ahaan nin Beesha Hargeysa(Reer Waqooyi Galbeed-Somaliland).

4- Markii SNM ay qabsatay Gobollada Waqooyi Galbeed dabayaaqadii sideetameeyadii waxay xasuuqeen:

b dadkii rayadka ee asal ahaan ka soo jeeday Gobollda Koonfureen ee Soomaaliya ee isugu jiray ganacsato, shaqaalihii dowladda

t) waxay kaloo xasuuqeen qoxootigii ka soo barakcay gollada Ogaadeeniya & Oromo ee dalka Itoobiya oo lagu qiyaasay 1500 qof kuwaasoo ay ku aaseen xabaalo wada jir ah, si ay beesha Caalamka ugu beer jilicsadaan wafuud soo booqatay hargaysa ayey tuseen xabaalaha wada jirka iyagoo ugu sheegay inay yihiin dadkooda oo ay dowladdii Maxmed Siyaad xasuuqday, markii baaritaan lagu sameeyeyna waxaa caddaatay inay yihiin qaxootiyadii ay iyaga xasuuqeen .

5- Reer Waqooyi Galbeedwaxay ku faafiyeen guud ahaan dalka Soomaaliya intii ay Soomaaliya xorowday ka dib Maandooriyaha Qaadka oo ka mid ah sababha ay dagaallada sokeeye uga sii socdaan Koonfur Soomaaliya, oo dumiyey qoysas badan

6- Maamulka Gooni u Goosatada Waqooyi Galbeed( Somaliland) oo inta badan sanad walba ka abuura gobollada Sool iyo Sanaag iska hor imaad hubaysan maadaama ay diidan yihiin gooni isu taagga loogu yeerayo, iska horimaayadan waxaa ku le’da dad badan oo aan waxba galabsan

7- Dagaalladii sokeeye markay billowdeen 30kii Disembar 1990kii xubnihii beesha (Somalilanders) ee ka tirsanaa ciidamadii qaranka ee Muqdisho ku sugnaa waxay ka qaybqaateen xasuuqii loogaystay dadkii aan asal ahaan ka soo jeedin balse deganaa Muqdisho iyo gobollada Koonfur Galbeed ee Soomaaliya ka dib markii ay dhacday dowladdi Maxamed Siyaad Barre.

8- Mushkiladda dhextaal garabyada dowladda Federaalka ee Soomaaliya Qayb ayey ka Gooni u goosatada Waqooyi Galbeed(Somaliland) si ay markay fashilanto ay aqoonsi u helaan waxaa arintani caddaynaya :

b) Afhayeenka Dowladda Federaalka KMG Shariif Xasan Sheekh Aadan oo Hoggaamiyaha mid ka mid ah 2da garab ee Dowladda Federaalka oo billowgii bishii Agoosto 2005 si qarsoodi ku booqday Hargaysa caasimadda Somaliland ka dib markuu ka soo laabtay Yaman iyo Jabuuti oo uu booqday dabayaaqadii Julaay,2005 kadib markuu martiqaad ka helay mas’uuliyiinta Gooni u goosatada Waqooyi Galbeed(Somaliland) oo 6saacadood kula shiray Hargaysa ajandaha shirkaasi wuxuu ahaa inuu Shariifka sii wado khilaafka dhexyaal Dowladda ilaa ay ka burburto.

t) Ra’iisul wasaara ku xigeenkii 1aad ee dowladda Cali Maxamed Geeddi: Maxamuud C/Laahi Jaamac( Sifir) oo ay is xigaan Guddoomiya Xisbiga Kulmiye Maxamuud Axmed Maxamuud(Siilaanyo) oo ka mid ah Hoggaanka Sare ee Garabka Shariifka wuxuu isna ku howlan yahay sidii uu uga shaqayn lahaa inayan marnaba isu imaan 2da garab ee Dowladda Federaalka ilaa ay ka burburto taasoo uu aaminsan yahay soo degdegidda aqoonsiga Somaliland.

I ) Beesha daga Hargeysa waxay samaysay1980kii jabhad hubaysan (SNM) oo dagaalo kharaar la gashay dowladdii Maxamed Siyaad Barre dabayaaqadii sideetameeyadii ka dib markii xubnahii uga jiray jabhaddii (SSDF) ay go’aasadeen inay gooni isu taagaan, sidii lagu yaqiinay dowladdii Maxamed Siyaad Barre cid alla ciddii ka hortimaada ay u cadaadiso waxay caro cadaadis kula beesha Hargeysa ee ka mid beelaha Dirta Waqooyi, waxaa halkaa ka dhacay xasuuq, xarig aan look ala aaba yeelin, baro kicin, jir dil kufsi iwm.

Dhibaatooyinkaasi dadkii u gaystay waxay isugu jireen xubnihii dowladdii Maxamed Siyaad Barre oo cid kastaa leh sida:

1- Koroneel Daahir Riyaale Kaahin oo ah madaxweynaha Gooni u Goosatada Waqooyi Galbeed( Somaliland) oo ahaa xilligaasi Taliyaha Nabadsugidda Soomaaliya ee Berbara oo xabsigiisa lagu jirdilay dad badan oo uka mid beesha Hargeysa.

2- Ismaaciil Axmed Ismaaciil oo isna ah ahaa taliyaha Ciidamada Asluubta ee Soomaaliya oo ay hoos imaanayee dhammaan xabsiyada Soomaaliya ee lagu jirdili jiray dadka u xirxiran arimaha siyaasadda, isna beel ahaan waa Beesha Hargeysa oo iyaga la heeb ah.

3- Sheekh Xasan Faarax Wasiirkii Wasaaradda Caddaaladda & Arimaha Diinta oo isna beel ahaan Beesha Hargeysa ah wuxuu iftooday inay xubnaha SNM-ta ee ka soo horjeeda dowladda ay naagahooda xalaal yihiin oo la guursan karo.

II ) Dhibaatooyinkii ay u gaysatay dowladdii Maxamed Siyaad waxaa 80% waxaa ka badnaa dhibaatooyinkii ay u geesteen dagaalladii dhexmaray dabayaaqadii 1994kiiiyo billowgii1995kii kooxihii ay kala hoggaaminayeen Maxamed Ibraahim Cigaal iyo C/Raxmaan Axmed Cali( C/Raxmaan Tuur) ka dib markuu Ibraahim Cigaal doorashada Madaxweynenimada kaga guulaystay C/Raxmaan Tuur, waxay doorashan iyo dagaaladii ay sababtay billow u ahayd is badel ku yimi hoggaankii Gooni u Goosatada Waqooyi Galbeed( Somaliland) oo ay haysteen jifooyinka xoolaha dhaqatada Beesha Hargeysa ee Habar Jecel iyo Habar Yoonis oo ahaa jifooyinkii dagaallo hubaysan kala horyimi dowladdii Maxamed Siyaad Barre oo khasaaro dad iyo duunyaba u gaytay, waxay qaadan kari waayeen in jifida Habar Awal oo uu Ibraahim Cigaal ka soo jeedo oo ah beeralay aan ka qayb qadaan dagaalladii looga soo horjeeday Dowladdii Maxamed Siyaad Barre oo aan wax dhib ah sida geeri iyo hanti lunta ayan soogaarin inay si fudud oo doorasho ah kula wareegto xukunkii Gooni u Goosatada(Somaliland) weliba Cigaal intuusan go’aansan inuu jagadaasi isu soo taago ka yiri shir dib u heshiisiin Soomaaliyeed ee ka dhacay Adis Ababa Caasimadda Itoobiya : Midnimada Soomaaliya waa Muqadas.

Waxay arintani dhalisay inuu lumo hadafkii gooni isu taagga ka dib markuu Ibraahim Cigaal geeriyooday oo uu Riyaale Kaahin qabsaday iyadoo la ogyahay inuu ka mid ahaa hoggaamiyeyaasha saraakiishii nabadsugidda ee xabsiyada ku jirdili jiray xubnaha ee ka buuxay xabsiga Berbera oo uu taliye ka ahaa Riyaale Kaahin, jifida Cigaal ee Habar Awal ayaa u haya ramuud koontarool si uu ugu shaqooyo uga waardeeyaan inay habar Jecel iyo Habar Yoonis ay soo damaaciyaan jagada madaxweynenimada Soomaliland.

1-Inay aqoonsi helaan oo ay u meelmarto gooni isu taagga,si ay madaxweynimo joogto u helaan oo aan cidna ku haysan iyagoo ka masayrsan beesha Ciise oo ah beel k tiro yar oomadaxwene joogto ku leh Jabuuti

2- Hadday aqoonsi waayaan waxay rabaan inay Soomaaliya inteeda kale kula gorgortanto in la siiyo ra’iisul wasaare joogto ah.

Tani suuro gal ma aha waayo Soomaali aqbalimayso inay u saxiixdo jifo ka tirsan beelaha Dirta Waqooyiama beel kale inay u saxiixdo jago caankaa oo kale oo aan cidina ku haysan,, waayo beelkastaa jaga ceenkaa oo kale way rabtaa hadday heli kato, keliya waxaa suuro gal ah inuu jagadaasi u magacaabo qof ku guulaystay jagada madaxweyne oo iyada qudheeda wareegto ah, ama ay ku guulaystaan jagada madaxweyne ka dib markay ka qayb galaan tartan doorasho.

Puntland oo degaan ka kooban 5 gobol oo ka baaxad weyn, kana dakhli & ammaan wacan Somaliland oo lagu laayo shaqaalaha shisheeyaha ma rabto goosasho, dhibaatooyinkii ku dhacay Reer Somaliland xilligii siyaad Barre waxaa 80% ka badan dhibaatooyinkii ay dowladaasi u gaysatay Reer Puntland, haddana cid gaar, iyo gobol gaar ay u haystaan dhibaatadii ku dhacday ma jirto waxay aaminsan yihiin oo qura inay u gaysatay dowladdii xilligaa jirtay, caro ku kallifaysa goosashana ma jirto.

Haddayba dhacdo in la aqoonsado waxaa dhici kara dagaal lagu hoobto oola mid ah dagaalkii Biyaafro ee Naajeeriya ka dhacay ka dib markuu gobolka Biyaafro ku dhawaaqday inuu gooni isutaagay ka soo ay ku geeriyoodeen ugu yaraan hal milyan oo ruux, waayoaqoonsiga wuxuu keenayaainuu Bangiga Aduunka siiyo deeq iyo dayn oo u suuro geliya inay ku dhistaan cudud milatari oo u saamaxda inay xoog ku maquuniyaan beelaha Soomaaliyeed ee degan gobollada Sool iyo Sanaag ee ka soo horjeeda gooni isu taagga, dowladda Soomaaliya markaa ka talisa waxay ku khasban tahay inay dagaal hubaysan la gasho gooni u goosatada si ay ugu soo celiso midnimada Soomaaliya iyo inay difaacdo beelaha degan Sool iyo Sanaag ee raba midnimada Soomaaliya.

Soomaalida ma ayan imaan dunida markay gumaystayaasha ReerYurub Afrika kala qaybsadeen oo jiritaankooda ummadeed ayaa ka horreeyey imaansha gumaysiga, xuduud kala xirana ma jirin sidaa aawadeed cidina ma daliilsan karto annaga oo ah intuu Ingiriiska gumaysan jiray waa inaan goosanaa ayadoo beelaha waqooyi Galbeed wada dega ee kala:Beesha Hargeysa, Dhulbahante, Warsangeli, Godibiirse, iyo Ciise inay hal beel(Beesha Hargeysa) u go’aamiso gooni isu taagga oo kuwa raba midnimada Soomaaliya raba ay dhan yihiin 90%( Dhulbahante,Warsangeli,Godibiirse,iyo Ciise) sidaa aawadeed ma aha in taladooda iyo rabitaankooda laga dhigo waxba kama jiraan.

Aan kala qaadno beelaha Godibiirse iyo Ciise iyagu dhanka Jabuuti ayey ka xigaan Beesha Hargeysa taasi ayaa dhalisa inay diidmadooda gooni isu taagga ay noqoto ashuun ku aadaan si aan loo laynin aawadeed, haka ay beelaha Dhulbahante iyo Warsangeli aya iyagu la soo taagan yihiin: waxaan rabnaa midnimada Soomaaliya waayo waxay iyaga ka xigaan Beesha Hargeysa dhanka Koonfureed ayagoo isku hallaynaya haddii la itaal roonaado inay Soomaali inteeda kale u soo gurmanayso si loo difaaco midnimada Soomaaliya.

Ugu dambayn waxaan soo dhoweynaynaa annagoo aad iyo aad ugu faraxsanahay doorashadii ka dhacday gobollada Waqooyi Galbeed ee ay ka taliso Gooni u goosatada Somaliland, sidaa aawadeed waxaan ka codsanaynaa Xoghaya Guud Qaramada Midoobe, Golaha Ammaanka, Dowladda Maraykanka, Midowga Yurub, Ururka Midowga Afrika,Ururka Jaamicadda Carabta iyo Ururka Islaamka waxaan wada jir uga codsanaynaa inay is hortaagaan cidkastoo isku dayda inay xarunta Qaramada Midoobe horgayso aqoonsiga Gooni u goosatada Waqooyi Galbeed( Somaliland) .

FG: Dowladda federaalka KMG, maamullada Dowlad Goboledyada Soomaaliyeed(Somaliland & Puntland) waxaan kula talinaynaa inay xurmeeyaan heshiisyadii dowladihii Soomaaliya isaga dambeeye ay galeen guud ahaan,gaar ahaan heshiisyada a xiriira howlaha shidaal soo saaridda.